اهمیت تشخیص و درمان زود هنگام انواع سرطان های ارثی

سرطان های ارثی

شناخت انواع سرطان های ارثی بخصوص برای افرادی که سابقه خانوادگی سرطان های فامیلی دارند، بسیار اهمیت دارد. سرطان یک بیماری ژنتیکی است که در اثر فرایند تغییر در ژن ها به وجود می آید. ۵-۱۰ درصد از سرطان ها از والدین به ارث می رسند، در صورتی که مابقی آن ها در اثر عوامل محیطی به وجود می آیند و عامل بسیاری از آن ها هنوز شناخته نشده است. با رسانه اینترنتی پزشک آشنا همراه باشید تا با علائم سرطان پروستات و سایر انواع سرطانهای ارثی و روش های پیشگیری و درمان آن ها آشنا شوید.

انواع سرطان های ارثی

هنگامی که ژن عامل سرطان از والدین به ارث برسد، آن را سرطان ارثی می نامند. تاکنون بیش از ۵۰ نوع از سرطان های فامیلی شناخته شده است. سرطان پروستات ، روده بزرگ، تخمدان، پستان و سرطان های غدد درون ریز از جمله شایع ترین انواع سرطانهای ارثی هستند. اما علت سرطان پروستات یا سایر انواع سرطانهای ارثی چیست؟

جهش های ژنتیکی تاثیر گذار در بسیاری از انواع سرطان های ارثی شناسایی شده است و آزمایش ژنتیک می تواند تایید کند که یک بیماری در نتیجه سرطان ارثی است یا خیر. شاخص های لیست سرطان های ارثی شامل موارد زیر هستند.

• بروز سرطان حداقل در دو نسل پشت سر هم
• بروز سرطان در سنین زیر ۵۰ سال
• الگوی وراثتی غالب سرطان
• سرطان در سنین پایین تر از حد معمول (مثلا سرطان روده بزرگ در یک فرد ۲۰ ساله)
• بیش از یک نوع سرطان در یک فرد (مثل یک زن با هر دو سرطان پستان و تخمدان)
• سرطان در هر دو جفت یک اندام (هر دو چشم، هر دو کلیه، هر دو سینه)
• انواع غیر معمول و یا نادر سرطان (مانند سرطان کلیه)
• سرطان در جنسی که معمولا رخ نمی دهد (مانند سرطان پستان در مرد)

پیش بینی ابتلای فرد به انواع سرطان ارثی

خوشبختانه امروزه توسعه علم پزشکی به حدی رسیده است که یک پزشک متخصص خوب و مجرب در خصوص انواع سرطان ارثی بعد از شناسایی و بررسی جهش مرتبط با سرطان ارثی در خانواده می تواند در سنین کودکی ، علائم سرطان در کودکان را تشخیص دهد.

که آیا فرد جهش را به ارث برده است یا خیر و بدین ترتیب می تواند ابتلا به سرطان های ارثی را در بزرگسالی پیش بینی کرده و سپس با ارائه راهکارهای پیشگیری از سرطان ارثی مناسب از ابتلای فرد به آن سرطان جلوگیری کند.

درصد احتمال ابتلای فرد به انواع سرطان های ارثی

سرطان های وراثتی در سایه DNA قرار می گیرند، یعنی همه سرطان ها ژنتیکی هستند اما همه آن ها ارثی نیستند، حتی اگر وراثتی هم باشند در هر سرطان درصد خاصی البته همراه با عوامل محیطی، موقعیت جغرافیایی و شرایط زندگی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.

به عنوان مثال ارثی بودن سرطان ها به این صورت است که اگر یکی از والدین دارای جهش ژنتیکی باشد، به نسبت ۵۰/ ۵۰ ممکن است فرزندان این جهش ها را به ارث ببرند.

ژن هایی که انواع سرطان های ارثی را ایجاد می کنند از والدین به کودکان منتقل می شوند، در واقع این سرطان ها در همه نسل ها خود را نشان داده و بروز می کنند. اما خبر خوب اینجاست که سرطان های وراثتی تنها ۱۰% از کل سرطان ها را در بر می گیرند.

مشاوره ژنتیک

در مشاوره ژنتیک، ابتدا پزشک با کسب اطلاعاتی مانند سن ابتلای اعضای خانواده به سرطان، نوع آن، زنده بودن یا مرگ فرد مبتلا و …. شجره نامه خانوادگی را ترسیم می کند. سپس با استفاده از این شجره نامه، احتمال ارثی بودن سرطان مورد نظر و احتمال ابتلا یا ناقل بودن فرد را به صورت درصد محاسبه می نماید.

آزمایش های ژنتیکی براساس میزان احتمالات محاسبه شده، پزشک، آزمایش های ژنتیکی مورد نظر را تجویز می کند. در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش ها و اثبات ناقل بودن فرد، توصیه های پیشگیرانه صورت گرفته و اقدامات لازم انجام می شود. و توصیه می شود سایر افراد خانواده نیز آزمایش های مربوطه را انجام دهند.

روش درمان سرطان ارثی

برای درمان سرطان های ارثی پیدا کردن اختلالات ژنتیکی رخ داده در انواع تومورها راه حل درمان آن هاست. در این خصوص ابتدا با استفاده از روش های پیشرفته ژنتیکی پروفایل ژنتیکی تومور و انواع جهش ها و اختلال های رخ داده در تومور شناسایی می شود، سپس متناسب با نوع جهش ژنتیکی در تومور، دارو تجویز می گردد.

به عبارتی دیگر آنچه در زمینه درمان سرطان اهمیت ویژه ای دارد، این است که ویژگی های تومورها در فردی با فرد دیگر تفاوت دارد، در نتیجه باید برای هر فرد داروی ویژه همان فرد که همان جهش اختصاصی را مورد هدف قرار می دهد، تجویز شود.

انواع دیگر سرطان که در اثر تغییر ژن های به ارث رسیده به وجود نمی آیند، سرطان های تک گیر نامیده می شوند. تشخیص سرطان های ارثی از انواع تک گیر برای درک بهتر روند بیماری و چگونگی مقابله و پیشگیری ضروری است. سرطان های ارثی در اثر تغییرات ژنتیکی ایجاد شده و از والدین به فرزندان منتقل می شود.

شناخت بیشتر سرطان های تک گیر

همانطور که در بالا اشاره شد، انواع تک گیر در اثر آسیب های ژنتیکی ناشی از عوامل محیطی، رژیم های غذایی، هورمون ها و غیره ایجاد شده و به فرزندان منتقل نمی شوند. با شناخت این عوامل تحت کنترل می توان تا حد زیادی از بروز سرطان های تک گیر جلوگیری کرد.

انواع سرطان های ارثی معمولا در سنین پایین تر و انواع تک گیر در سنین بالاتر رخ می دهند. بنابراین در مواردی که سابقه سرطان های ارثی وجود دارد، غربالگری در سنین پایین تر توصیه می شود. به علاوه افرادی که در معرض خطر سرطان های ارثی هستند، احتمال بیشتری به بیش از یک نوع سرطان مبتلا می شوند.

آیا سرطان ریه ارثی است ؟

گاهی برخی از سرطان ها به شکل خانوادگی ظاهر می شوند، حتی اگر عامل آن یک جهش وراثتی نباشد. به عنوان مثال یک اشتباه مشترک در سطح زندگی مانند استفاده از تنباکو عامل مهمی در بروز سرطان های مشابه مانند سرطان ریه در افراد یک خانواده است. برای درمان سرطان ریه ابتدا نیاز به نمونه برداری است.

آیا سرطان خون یک سرطان ارثی است ؟

سرطان خون یک سرطان ژنتیکی است اما ارثی نیست. این بدان معناست که گرچه سرطان خون یا همان لوسمی به خاطر جهش های ژنتیکی اتفاق می افتد، اما این اختلال ژنتیکی از خانواده شما به ارث نرسیده است و تنها یک جهش ژنی است. علت این جهش چندان مشخص نیست.

اما شیوه نامناسب زندگی مانند سیگار کشیدن می تواند ریسک ابتلا به سرطان خون را در شما افزایش دهد. با توجه به مواردی که در بالا ذکر شد، درک تفاوت بین انواع سرطان بسیار مهم است. برای افراد با سابقه خانوادگی قوی از سرطان، مشاوره و آزمایش ژنتیک توصیه می شود.

این افراد می توانند آرایش ژنتیکی خود را مشخص کنند. از آنجا که جهش ارثی در تمام سلول های بدن یک شخص وجود دارد، اغلب می توان با یک آزمایش ژنتیک که بر روی نمونه خون انجام می شود، آن ها را شناسایی کرد.

مراقبت های لازم برای پیشگیری از سرطان ارثی

این دانش به شخص و دیگر اعضای خانواده وی در برنامه ریزی جهت مراقبت های بهداشتی علیه سرطان کمک می کند. به عنوان مثال، برای زنان دچار جهش BRCA1 خطر ابتلا به سرطان‌های پستان در طول زندگی ۸۰-۵۰ درصد و خطر سرطان تخمدان ۴۰-۲۰ درصد است.

حتی اگر شخصی جهش مستعد کننده سرطان را به ارث برده باشد، لزوماً به این معنا نیست که فرد به سرطان مبتلا خواهد شد. عوامل مختلفی بر روی بروز سرطان در افراد حامل جهش موثر است. یکی از این عوامل الگوی سلول ارثی سرطان است.

برای فهم بهتر نحوه به ارث رسیدن سرطان باید این موضوع را مد نظر داشته باشید که هر کس از هر ژن دو نسخه دارد که هر کدام را از یک والد به ارث می برد. جهش های مستعد سرطان های وراثتی به سه صورت به ارث می رسند، اتومازول غالب، اتومازول مغلوب و وراثت وابسته به کروموزوم.

اگر جهش سرطانی از نوع اتومازول غالب باشد، وجود تنها یک کپی هم سبب افزایش شانس ابتلا به سرطان می شود. در صورتی که جهش سرطانی از نوع اتومازول مغلوب باشد، تنها زمانی فرد مستعد ابتلا به سرطان ارثی است که هر دو کپی ژن جهش یافته را از هر دو والد به ارث برده باشد.

سومین شکل وراثت جهش سرطانی

سومین شکل وراثت جهش سرطانی مربوط به کروموزوم X می شود. مردان فقط یک نسخه از این کروموزوم را دارند که از مادرشان به ارث رسیده است، اما زنان دو نسخه از این کروموزوم را دارند که هر کدام را از یکی از والدین به ارث می برند.

یک خانم با داشتن یک جهش از نوع اتومازول مغلوب بر روی یکی از کروموزوم های X فردی با شانسی بالا برای ابتلا به سرطان مورثی نیست، اما فرزند پسر این خانم در حالی که نسخه جهش یافته مادر خود را به ارث می برد، شانس زیادی برای ابتلا به سرطان های ارثی را دارد.

چکاپ منظم زنان

برای زنان دچار جهش BRCA2 خطر سرطان پستان مشابه و خطر سرطان تخمدان ۲۰-۱۰ درصد است. توصیه می شود که زنان دچار جهش BRCA، در ۲۵ سالگی یا ۱۰ سال پیش از سن در مورد سرطان پستان در خانواده، غربالگری سالانه با ماموگرافی به کلینیک رادیولوژی و سونوگرافی مراجعه نمایند.

سخن پایانی

در پایان، می توان نتیجه گیری کرد که مشاوره ژنتیک و تشخیص زود هنگام سرطان، نقش بسیار مهمی در کیفیت زندگی افراد ایفا می کند. پس اگر زمینه ابتلا به سرطان در خانواده تان وجود دارد. سریعا به متخصص خوب و مجرب مراجعه نمایید.

تحریریه پزشک آشنا با همکاری آزمایشگاه پردیس مشهد