رفتار درمانی شناختی یا CBT چیست؟
رفتار درمانی شناختی
احتمال دارد که شما هم رفتار درمانی شناختی را به درستی نشناسید و یا اینکه این اصطلاح برایتان چندان ملموس نباشد. خوب بهتر است همین ابتدا بدانید که انواع درمان های شناختی یا همان CBT یکی از مهمترین دستاوردهای علم روانشناسی است که می توانند تاثیر بسیار بالایی بر روی بهبود روابط بگذارند. به همین خاطر پیشنهاد می کنیم، تا انتهای این مطلب فوق العاده با ما همراه باشید، زیرا رسانه اینترنتی پزشک آشنا قصد دارد تا این مقوله مهیج و بسیار مهم را به چالش کشیده و به طور کامل در مورد آن صحبت کند.
اهمیت رفتار درمانی شناختی
متاسفانه بروز مشکلات جدی در روابط امروزی باعث از هم پاشیدگی بسیاری از زندگی ها و همچنین بالا رفتن آمار جدایی و طلاق شده است. این افزایش آمار به عنوان یک زنگ خطر جدی در جامعه طلقی شده و روانشناسان را بر این داشت تا به دنبال روش های نوین و کاربردی تری برای حل اختلافات و زوج درمانی و … باشند.
طبق جامعه آماری، زوج درمانی به شکل سنتی تنها در ۵۰ درصد موارد با موفقیت همراه بود. در حالی که روش های زوج درمانی به کمک تکنیک رفتار درمانی شناختی تا ۷۵ درصد موثر است. به همین خاطر روانشناسان این تکنیک پربازده را یک گام بسیار بزرگ و موثر در بهبود روابط بین افراد و همچنین اصلاح خانواده ها می دانند.
رفتار درمانی شناختی چیست؟
رفتار درمانی شناختی تکنیکی است که با ادغام نظریات رفتاری و شناختی به فرد کمک می کند تا به این درک برسد که در برخی از موقعیت ها، بیشتر از واقعیت آن واکنش نشان می دهد. در واقع زمانی که فرد ناامید یا ناراحت است، دیدگاه او ممکن است واقع گرایانه نباشد. در اینجا درمانگر وارد عمل می شود.
این روش بر روی مسائل حال تمرکز داشته، بنابراین درمانگر مسائلی که در حال حاضر در ذهن مراجعین است، بررسی کرده تا افکار واحساسات ناراحت کننده را شناسایی کند. روانشناس سپس بررسی می کند که آیا این افکار واقعی هستند یا خیر. هدف اصلی CBT وادار کردن مراجعین برای مشارکت فعالانه در برنامه های درمانی خود است.
رفتار درمانی شناختی قادر است در چه مواردی به ما کمک کند؟
رفتار درمانی شناختی برای کودکان، نوجوانان و افراد بالغ و نیز برای فرد، خانواده و زوج ها مناسب است. این تکنیک درمانی برای درمان اختلالات اضطراب فراگیر، افسردگی، اختلالات اضطرابی پس از سانحه، اختلالات پانیک، اضطراب های عمومی، هراس های اجتماعی، ترس از مکان های باز، اختلالات غذا خوردن مفید است.
مشکلات ازدواج، وسواس های جبری، اضطراب و افسردگی کودکان و نوجوانان و …. نیز از دیگر مواردی هستند که به کمک CBT قابل درمان می باشند. CBT می تواند به عنوان یک مداخله گر مناسب برای دردهای مزمن و یا ناراحتی های مربوط به آن نیز وارد عمل شده و موجب تغییر رفتارها و پذیرش رفتارهایی با منشا تعارض گردد.
بهتر است چه کسانی از رفتار درمانی اضطرابی استفاده کنند؟
اغلب افرادی که برای درمان به کلینیک های روانشناسی مراجعه می کنند، در روابط خود با دیگران به مشکل خورده اند و عذاب می کشند. ممکن این مراجع نوجوانی باشد که به علت اضطراب اجتماعی شدید، با دوستان خود وقت نمی گذراند. یا زنی باشد که افسردگی یا دلمردگی نمی گذارد نقش همسر یا مادر را بدرستی ایفا کند.
پدری که نمی تواند خشمش را کنترل کرده و یا بدرستی نشان دهد و به همین خاطر بین او و فرزندانش شکاف بزرگی ایجاد شده است. یا دانشجویی که اعتیاد به مواد مخدر یا الکل موجب شده تا دوستانش از او فراری باشند. همه این موارد تنها نمونه های کوچکی هستند که روابط ما با دیگران به قهقرا می رود.
زمانی که روابط ما با اطرافیانمان در وضعیت بد و نامناسبی قرار دارد، به این معناست که پاره ای مسائل اساسی درمان نشده در درون ما وجود دارد که به احتمال زیاد حتی نسبت به آنها شناخت هم نداریم. این رفتارها غالباً منشا از الگوهای رفتاری منفی دارند که منجر به بروز رفتارهای نامناسب و ناخوشایند می شوند.
در اینگونه مواقع رفتار درمانی شناختی یا همان CBT وارد عمل شده و قادر است بسیاری از مشکلات از جمله سلامت روان تا اعتیاد به مواد مختلف، مشکلات زناشویی و … را تحت سلطه خود قرار دهد. هدف از این تکنیک درمانی بهبود زندگی فرد است. این روش از درمان به تقویت پیوند و همچنین صمیمیت بین زوج ها می پردازد.
انواع درمان های شناختی
CBT شامل طیف گسترده ای از رویکردها و تکنیک هاست که به افکار، احساسات و رفتارها را در بر می گیرد. این موارد میتواند از روان درمان های ساختاری تا خودیاری را شامل شود. انواع مختلف این روش ها عبارتند از:
- درمان شناختی: این تکنیک بر روی شناسایی و تغییر الگوهای نادرست و تحریف شده تمرکز دارد.
- رفتار درمانی عقلانی هیجانی: در این تکنیک باورهای غیر منطقی را شناسایی کرده و آنها را به طور جدی به چالش می کشد. این کار در نهایت به تغییر الگوهای فکری منجر می شود.
- رفتار درمانی دیالکتیکی: در این تکنیک افکار و رفتار به کمک استراتژی هایی مانند تنظیم هیجان و ذهن آگاه بررسی می گردد.
- رفتار درمانی چند وجهی: در این تکنیک مشکلات و مسائل روانشناختی با بررسی ۷ حالت مختلف و مرتبط از قبیل رفتار، احساس، تاثیر، تصویر سازی، شناخت، عوامل بین فردی و همچنین ملاحظات دارویی و بیولوژیکی درمان می شود.
- پذیرش و تعهد درمانی: در این تکنیک به فرد آموزش داده می شود که افکار منفی و ناخواسته خود را بپذیرد. این کار به ویژه برای افرادی که با فکرهای مزاحم یا فاجعه بار برخورد می کنند، موثر است.
تکنیک رفتار درمانی شناختی چگونه به ما کمک می کند؟
ابتدایی ترین اقدام در رفتار درمانی شناختی این است که شما می آموزید که افکار ناراحت کننده خود در مورد مشکلات کنونی را شناسایی کرده و سپس تعیین کنید که این افکار واقع گرایانه هستند یا خیر. اگر این افکار غیر واقع گرایانه باشند، شما مهارت هایی می آموزید که کمک می کند الگوی فکری خود را تغییر دهید.
اما زمانی که دیدگاهتان واقع گرایانه است، درمانگر در تعیین اقدامات مناسب کمک می کند. در این زمان معمولاً شما تکالیفی برای انجام بین جلسات درمانی خواهید داشت. این تکالیف، تمرین هایی هستند که به چگونگی به کار بردن مهارت ها و همچنین شیوه درست فکر کردن و عملکرد مناسب در زندگی روزمره مربوط می شوند.
تکنیک های CBT برای درمان اضطراب
طبق تحقیقات انجام گرفته، رفتار درمانی شناختی بیشترین تاثیر را در درمان انواع اختلال اضطرابی دارد. کاهش قابل توجه اختلال های اضطرابی، هماهنگی بهتر و مثبت تر در روابط را در پی دارد. به همان نسبت هم اگر اضطراب ها درمان نشوند، تاثیرات منفی بر روی روابط ما می گذارند. این اثرات گاهی بسیار عمیق هستند.
نیاز به ایجاد حس امنیت در افراد مبتلا به آگورافوبیا و اختلال ترس می تواند منجر به بروز مشکل شود. زیرا فرد باید برنامه های خود را متناسب با سفر یا رفت و آمدهای طولانی شریک خود تنظیم کند. نگرانی های مزمن در افراد مبتلا به اضطراب فراگیر هم به همین شکل، با کج خلقی و تنش باعث اختلاف و بحث می گردد.
CBT و مشکل بی توجهی
یکی از پرتکرارترین مشکلاتی که مراجعین به صورت روتین از آن گله مند هستند، این است که شریک زندگیشان برای آنها وقت کافی نداشته و به آنها توجه نمی کند. به عنوان مثال مادام در سفر کاری بسر می برد. گاهی هم فرد حضور فیزیکی داشته اما ذهنش جای دیگری است.
رفتار درمانی شناختی به راحتی قادر است این دو مشکل را بررسی کرده و راه حل های موثری را برای آن ها ارائه دهد. شواهد بیانگر آن است که نوعی از تمرین مراقبه ای می تواند توانایی شخص برای توجه به شریک خود را بالا ببرد. به کمک این تمرین می توان نیت فرد برای توجه کردن به شریک را به یک عمل واقعی تبدیل کرد.
روش دیگر این است که وقتی شریک عاطفی تان در مورد موضوعی با شما صحبت می کند، باید تمام حواستان را به حرف ها، حرکات صورت و بدن و … او معطوف کنید. به شکلی که انگار طرف مقابل را برای اولین بار است که می بینید. بنابراین کامل به حرف هایش دقت کرده و هر از گاهی سر خود را به نشانه تایید گفته هایش تکان دهید.
تمایز رفتار درمانی شناختی با سایر روش های روانشناسی
- رفتار درمان شناختی تفاوت زیادی با سایر روش های روان درمانی دارد، زیرا:
- عملگرا است: در واقع این روش به شکلی پویا بر روی مشکلات تمرکز کرده، مشکلات خاص را تشخیص داده و سعی می کند تا آنها را حل نماید.
- ساختار یافته است: در این روش به جای اینکه شما ساعت ها در مورد مسائل مختلف زندگی خود بحث کنید، در مورد مشکلات خاص صحبت کرده و اهدافی را برای خود تعیین می کنید که به آن ها برسید.
- بر روی مشکلات فعلی تمرکز دارد: به جای شخم زدن به مشکلات گذشته، بیشتر به این موضوع تمرکز دارد که در حال حاضر باید چگونه فکر و عمل کنید.
- مشارکتی است: درمانگر به شما دیکته نمی کند که باید چه کاری انجام دهید. وی برای یافتن راه حل برای مشکلات فعلی تان، با خودتان مشورت می کند.
سخن پایانی
رفتار درمانی شناختی می تواند ابزارهای لازم برای هماهنگ ساختن اعمال و افکارمان، با دنیای ایده آل مان را در اختیار ما بگذارد. در این روش درمانگر احساسات و رفتارهای واقعی و غیر واقعی و تشدید شده را بررسی کرده و با تغییر احساسات تشدید شده، به بهبود روابط ما کمک می نماید.
تحریریه پزشک آشنا
